Bildung op de Nederlandse basisscholen anno 2015

Voor het behalen van mijn mastertitel in de filosofie heb ik mijn thesis geschreven over Bildung in het basisonderwijs.

In de scriptie ‘Bildung op de Nederlandse basisscholen anno 2015’ bespreek ik waarom voorbereiding op Bildung een plaats zou kunnen hebben in ons basisonderwijs. Wat zijn de beperkingen en wat zijn onze vooronderstellingen waardoor het idee van Bildung wel of niet past?De probleemstelling, die onderzocht wordt, is: of er nog sprake is van een grondhouding die ruimte geeft voor Bildung in ons onderwijs?

Door de doorgeslagen meetbehoefte in het onderwijs is de vraag of Bildung wel op de schoolagenda staat gerechtvaardigd, want door de behoefte aan het meetbaar maken moeten kinderen steeds in kaders passen. We weten eigenlijk wel dat een mens pas een volwaardig mens is als ze een subject is, als ze autonoom is en zelf goed nadenkt. De idee van Bildung kan helpen om deze gedachte weer anders te gaan bekijken. Want, Bildung is de uiteindelijke verwezenlijking van de ‘autonome, vrije mens’. Om dit te kunnen doen, is veel kennis, inzicht en vaardigheid nodig. Dat moeten kinderen (en ook volwassenen vaak nog) eerst opdoen, alvorens en aan Bildung kan worden gedaan. Op de basisschool kunnen we daarom nog niet spreken over Bildung, maar wel over de voorbereiding op Bildung.

Ik zal argumenteren voor een Bildungsideaal op de basisschool dat zich richt op de mogelijkheid tot Bildung van talentvolle, democratische burgers, die uiteindelijk zelfstandig en moreel samen kunnen leven in een vloeibare samenleving. Ik zal bespreken, dat door gebruik te maken van de idee van Bildung in het primaire onderwijs een kerndoel als burgerschap en mens worden effectiever nagestreefd kan worden. Elk kind zal er rijker van worden om de eerste basis voor onderzoekend vermogen en reflecterend vermogen te leren hanteren en te ontwikkelen. Cultuureducatie krijgt momenteel de opdracht om deze kerndoelen voornamelijk in te vullen en dat kan als er op de school ook wordt gekozen voor een dergelijk bildungsideaal.

Om aan te sluiten bij het huidige bildungsdebat heb ik gebruik gemaakt van de filosofie van Gert Biesta, Martha Nussbaum, Friedrich Nietzsche, Peter Bieri en Hannah Arendt. Ze maken allen ‘modern’ gebruik van de ideeën van Aristoteles, die richting geven om op zoek te gaan naar het noodzakelijk, verloren gegane grondidee voor onderwijs. De ideeën beschrijf ik in het licht van de tijdsgeestbeschrijving van Zygmunt Bauman. Omdat ik wil aansluiten bij het bildungsdebat heb ik eerst het begrip Bildung en haar ontstaan uitgewerkt. Daarna beschrijf ik de ‘huidige crisis’ in het onderwijs vanuit verschillende invalshoeken. Vervolgens heb ik deze inzichten gekoppeld aan de grondideeën van de bovengenoemde filosofen en laten zien hoe Bildung daarin verweven zit. Het blijft een open stelling omdat ik in deze these een overzicht wil geven die aanzet tot denken. Ik wil geen antwoorden geven over zaken waar andere professionals beter in zijn. En ik zie veel kansen voor het onderwijs.

de volledige scriptie is hieronder te downloaden